Wat als je bedrijf moet wijken voor hoogwaterbescherming en recreatie?

‘Eigenlijk werd het ons al een jaar of zes geleden duidelijk dat er voor onze vleesveehouderij weinig uitbreidingsmogelijkheden waren. We hadden destijds een aanvraag gedaan voor nieuwbouw van een grotere stal, omdat we een relatief kleine en oudere stal uit de jaren ’80 hebben. Eerst gaf de gemeente aan dat we mochten uitbreiden, maar al snel werd dit omgezet naar wel nieuwbouw máár geen extra vee capaciteit. Dat was voor ons het eerste signaal dat onze toekomst op deze plek onzeker zou zijn.’, aldus Eric Koning.

Eric (61) en Jacorien (58) wonen samen met hun zoons Cornee (21), Jacco (24) en schoondochter Indy (25) in het dorp Well op een mooie plek aan de Maas in Noord-Limburg. Ze zijn hier in 2006 vanuit de Randstad naar toe verhuisd. Jacorien: ‘We hadden geen agrarisch bedrijf. Bij Eric was er altijd al de wens een eigen vleesveehouderij te hebben. Zijn loopbaan in de slachterij zegde hij op en zo gingen we samen op zoek naar een eigen kalverhouderij; die diende zich in 2006 in Well aan. Gemiddeld mesten ze 800 kalveren voor blank kalfsvlees, hetgeen betekent dat de kalveren tot circa 7 maanden op hun bedrijf zijn.

Wateroverlast

‘In de 16 jaar dat we nu in Well wonen, hebben we zeker 4 keer wateroverlast meegemaakt. We waren dan ook niet echt verbaasd dat onze locatie, dat grenst aan de Maas, als waterbeschermingsgebied aangemerkt zou worden. Een taxateur/makelaar die was aangesteld door de gemeente, is hier voor het eerst een jaar of drie geleden geweest. Onze locatie viel in het plan De Groene Rivier*¹. Ons bedrijf zou kunnen blijven bestaan, maar dan wel met dijken er om heen en allerlei extra beperkingen op het gebied van milieu, natuur en recreatie.

*Het plangebied Deltaprogramma Maas bij Well, de zogeheten "Groene Rivier", betreft een versterkingsopgave in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma voor de bestaande dijken of waterkeringen in Well en de beekherstelopgave bij de Wellse Molenbeek.

Vrijwillige verkoop

‘Hoewel we hier op een prachtige plek wonen, hadden we al te kennen gegeven dat we wilden meedenken in dit traject. Ondertussen werd door de taxateur/makelaar zijdelings al wat vragen gesteld over eventuele opvolgers, vrijwillig vertrek etc… Bij ons rees de vraag; is dit nog vrijwillig of worden we inmiddels gedwongen? Dat was voor ons het moment dat we een externe deskundige in de arm wilden nemen. In het geval van dwang, zou sprake zijn van onteigening. Onteigenen is een complexe materie. Het consortium – het tijdelijk samenwerkingsverband tussen verschillende partijen, in dit geval de gemeente en het waterschap - droeg ook wel adviseurs voor ons aan. Maar wij wilden juist iemand die niet in het consortium zat en wel een goede en deskundige gesprekspartner was voor de partijen waar we mee te maken hadden.’, vertelt Jacorien.

Onteigeningsdeskundige

En zo zijn ze in gesprek geraakt met Jurjen Nannenga van Interfarms | VLNN Makelaars; hij is verbonden met emigratiekantoor Interfarms waarvan familie Koning een informatieavond in Uden had bezocht begin 2020.

Jurjen Nannenga; ‘Mijn eerste bezoek aan de familie Koning draaide om kennismaking. Zo’n eerste kennismaking is essentieel; door goed te luisteren en te horen wat er speelt kan ik mij een idee vormen van de situatie. En nog belangrijker vertrouwen wekken. Jacorien en Eric hadden al een goed beeld van hun plannen en ze waren ook vastbesloten om op basis hun uitgangspunten mee te willen werken.’

Geld wordt vaak als belangrijkste discussiepunt gezien in een (minnelijke) onteigeningszaak. Maar vaak speelt er nog veel meer dan alleen de hoogst mogelijke schadeloosstelling. Daarvoor is het belangrijk de (toekomstige) situatie van de onteigenende partij goed in beeld te hebben. Bedrijfsbeëindiging is vaak het minst complexe proces. Is sprake van bedrijfsverplaatsing of nog complexer een bedrijfsverplaatsing in combinatie met een aanstaande bedrijfsopvolging, dan vereist dit een zorgvuldige aanpak richting de onteigende partij.

Bedrijfsopvolgers

De zoons van Jacorien en Eric zijn beoogd bedrijfsopvolger. Er was hen veel aan gelegen dat het bedrijf elders voortgezet zou kunnen worden en dat ze tijd zouden krijgen om een ander bedrijf te vinden. ‘Onze uitgangspunt richting de gemeente was ‘volledige schadeloosstelling’, alleen dan viel er te praten. Het is altijd afwachten hoe een dergelijke eis ‘valt’. Met de taxateur/makelaar namens de gemeente Bergen bleek goed te praten. De contacten onderhield ik met hen en ik zorgde er altijd voor dat Jacorien en Eric goed geïnformeerd bleven. We overlegden samen welke stappen werden gezet.’, aldus Jurjen.

Al met al is de minnelijke onteigening van het bedrijf van de familie Koning redelijk vlot verlopen. In maart 2022 is hun bedrijf getransporteerd. Het is nu eigendom van de gemeente. Tot mei 2023 mogen ze vee houden en tot maart 2024 mogen ze er blijven wonen, zodat ze alle tijd krijgen om op zoek te gaan naar iets nieuws. Na hun vertrek zullen de gebouwen worden gesloopt en zal het erf met cultuurgrond geschikt gemaakt worden voor water en recreatie.

Tijd een belangrijke factor

‘Tijd, dat lijkt mij achteraf gezien één van de belangrijkste factoren in een onteigeningszaak. Tijd om de toekomst goed uit te stippelen en tijd om wat nieuws te zoeken. Jurjen heeft ons hierin heel goed geadviseerd. Ook wist hij zijn expertise goed in te zetten bij de invulling van de schadeloosstelling en alle onderdelen die daar onder vallen. Dat het bij ons best vlot is gegaan, heeft er ook mee te maken dat we niet op een ouderlijke plek zitten. Voor boerenfamilies die al meerdere generaties ergens gevestigd zijn, speelt emotie een grote rol bij onteigening. Ik kan me voorstellen dat je dan minder makkelijk je huidige plek verlaat.’, voegt Eric tot slot toe.